آیا ماجرای اسلام آوردن زعفر جنی و حضورش در کربلا و اعلام عزای عمومی در ایران بعد از مرگش صحت دارد؟
زعفر جنی در کربلا
داستان زعفر جني در ميان مردم به اين صورت مطرح است: روزي پيامبر خدا در صحرايي خشك و بي آب و علف فرود آمدند. اصحاب آن حضرت به او گفتند: در اين بيابان چاهي است كه كسي نمي تواند از آن آب بر دارد. چاه متعلق به جن ها است و هر كس بخواهد از آب چاه استفاده كند، كشته مي شود. يكي از صحابه داوطلب مبارزه با جن ها شد. او رفت و بر سر چاه كه رسيد، يكي از جن ها كاري كرد كه آن فرد مثل ذغال خشك و سياه شد. به پيامبر خبر دادند كه فلان كس كشته شد. هيچكس نتوانست به جنگ جن ها برود. پيامبر حضرت علي (ع) را با عده اي فرستاد تا از چاه آب بياورند. جن ها مانع شدند. آن حضرت با آنان جنگيد و چند نفر از آنان را كشت. جن ها ترسيدند و به درون چاه رفتند. علي (ع ) دلو خواست. دلو را داخل چاه انداخت ولي جن ها طناب دلو را مي بريدند. حضرت علي ناچار شد خودش وارد چاه شود. آن حضرت را با طنابي داخل چاه فرستادند. جن ها طناب را بريدند و حضرت علي داخل آب افتاد. در درون چاه با جن ها جنگيد، آنها را شكست داد، پادشاه آنان را كشت و بقيه مسلمان شدند. يكي از مسلمان شده پسر پادشاه بود، حضرت علي نام او را زعفر گذاشت و تاج شاهي را هم بر سر او نهاد. حضرت علي (ع) بيرون آمد. دلوها را آوردند، آب كشيدند و همه نيروها آب خوردند. ماهها و سالها گذشت، حادثه كربلا پيش آمد، ياران امام حسين (ع) همه به شهادت رسيدند، آن حضرت تنها بود و فرياد كمك خواهي او بلند بود. در همان ساعتها زعفر جني در جشن عروسي شركت داشت، كسي خبر آورد كه اي زعفر چرا نشستي؟! فرزند حضرت علي در كربلا تنها است و كمك مي خواهد. زعفر و نيروهايش بلا فاصله در كربلا حضور يافتند و خود را به امام حسين (ع) رساندند و گفتند: ما در خدمت هستيم. امام حسين از آنان تشكر كرد و فرمود: بايد امور اين عالم به طور طبيعي پيش برود. آقاي خداكرمي در كتاب «داستانهايي درباره جن» (1) بطور كامل آورده است. مرحوم دشتي در كتاب «فرهنگ سخنان امام حسين (ع)»، (2)
داستان زعفر را به نقل از كتاب «نور الائمه» آورده است. در خصوص اصل وجود زعفر جني و اين كه اصولا چنين شخصيتي با اين عنوان و مشخصات، وجود داشته يا خير، چندان منبع و مرجع خاصي براي رسيدن به نتيجه قابل قبول در دست نيست و در منابع معتبر دست اول هم نامی از چنین شخصی برده نشده است. همچنين در باره وفات زعفرجني و اعلام عزاي عمومي، نيز اطلاعي نداريم.
اصل وجود شخصیتی به نام زعفر جنی در کتب معتبر اولیه ذکر نشده است، اما ملاقات امام حسین (علیه السلام) با جنیان و اعلام آمادگی آنان برای یاری امام (علیه السلام) در برخی از کتب روایی آمده است.
مثلاً: شیخ مفید به سند خود از امام صادق (علیه السلام) این نکته را نقل کرده است: زمانی که امام حسین (علیه السلام) از مدینه حرکت کرد، گروهی از ملائکه برای پیشنهاد کمک خدمت آن حضرت آمدند و گروه هایی از مسلمانان و شیعیان جن برای کمک آمدند، اما حضرت در پاسخ جنیان فرمود: خدا به شما جزای خیر دهد من مسئول کار خود هستم و محل و زمان قتل من نیز مشخص است. جنیان گفتند: اگر امر شما نبود همه دشمنان شما را می کشتیم. حضرت در پاسخ فرمود: ما بر این کار از شما تواناتریم، اما چنین نمی کنیم تا آنها که گمراه می شوند با اتمام حجت باشد و آنها که راه حق را می پذیرند با آگاهی و دلیل آشکار باشد. (3)
قبول نکردن کمک جنیان توسط امام حسین (علیه السلام) به این دلیل بود که ایشان نمی خواستند از معجزه و کرامت استفاده کنند، در حالی که بدون شک همان طور که در حدیث بالا هم ذکر شده است، امام توان و قدرت این را داشت که با معجزه و قدرت ولایی خویش، بر دشمنان غلبه پیدا کند و حتی نیازی به کمک ملائکه و جنیان نداشت، ولی استفاده از معجزه و کرامت با مأمور یت آنان در عمل به روش های طبیعی منافات داشت.
و در صورتی که امام اجازه می دادند که جنیان به کمک حضرت بیایند جنگ از حالت طبیعی خارج شده و یک طرفه می شد؛ چرا که جنیان می توانستند از دید دشمنان مخفی شوند و آنان را به قتل برسانند، ولی امام (علیه السلام) همانطور که خود نیز فرمودند می خواستند هر کس که گمراه می شود در شرایط کاملا طبیعی از امام زمانش سرپیچی کرده باشد و حجت خدا بر او تمام شده و عذری در قیامت نداشته باشد و شخصی هم که هدایت می شود بر حق بودن امام (علیه السلام) را از مجرای طبیعی و با به کار گیری عقل و فطرتش دریافته باشد نه از روی ترس از معجزه و کرامت، ارزش و جایگاه امام حسین (علیه السلام) که هم میان مسلمانان جایگاه بلندی دارد و هم در میان عدالت و آزادی خواهان، بدان جهت است که بر اساس امور عادی و ظاهری و طبیعی عمل نمود.
بردن اهل بیت(علیهم السلام) توسط امام به یک جنگ نابرابر و اسارت آنان و اهانت به ساحت مقدس شان موجب شد که قیام امام ماندگار و جاودان شود. نتیجه: زمانی که امام (علیه السلام) از قدرت الاهی و قدسی استفاده کند می تواند جنیان را ببیند و در غیر این صورت (مانند روز عاشورا) جنیان می توانند از دید انسان های معمولی مخفی شوند و به آنها آسیب برسانند و به همین دلیل که امام حسین (علیه السلام) روال طبیعی را صحیح و به صلاح می دانستند، کمک جنیان و ملائکه را برای جنگ نپذیرفتند.
سوال :
سلام من شنیده ام که چندین سال پیش برای وفات جناب زعفرجنی عزای عمومی اعلام شده آیا حقیقت دارد و اگر حقیقت دارد در چه تاریخی بوده است ؟ با تشکر
در رابطه با زعفر جني، در مورد اصل وجود اجنه ترديدي نيست و به علاوه از منابع مختلف به دست مي آيد كه ايشان داراي مومنين و طوايف مسلمان و حتي شيعه هستند. اما در خصوص اصل وجود زعفر جني و اين كه اصولا چنين شخصيتي با اين عنوان و مشخصات، وجود داشته يا خير، چندان منبع و مرجع خاصي براي رسيدن به نتيجه قابل قبول در دست نيست. همچنين در باره وفات زعفرجني واعلام عزاي عمومي، نيز اطلاعي نداريم.
به طور كلي مي توان گفت:
در اين ارتباط و در مورد اصل وجود زعفر جني اظهار نظر قطعي مشكل است. چون داستان زعفر جني نيز در منابع معتبر نيامده است و بزرگاني چون: شهيد مطهري در كتاب حماسه حسيني، يكي از تحريفات نهضت عاشورا را جريان مربوط به زعفر جني قلمداد مي نمايد؛ البته ايشان به صراحت اصل وجود چنين فردي را نفي نمي كند؛ اما مساله مراجعه وي به امام حسين و داستان هايي كه در اين خصوص نقل شده را تكذيب نموده و در زمره تحريفات عاشورا ذكر مي نمايد.(4)
پي نوشت:
1. داستانهایی درباره جن، ص 123 به نقل از كتاب «رياض القدس»، ج 2، ص 113
2. فرهنگ سخنان امام حسین(ع)، ص 537 چاپ دوم.
3. علامه مجلسی، بحار الانوار، ج 44، ص 330، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق. .
4.مرکز پاسخگویی به سوالات دینی
